Πως (και πότε) θα σωθεί η Ελλάδα

του Νίκου Παπανδρέου*


Για να μπούμε κατευθείαν στο θέμα που όλοι αναρωτιούνται. Θα "σωθεί" η Ελλάδα; Και αν ναι, πως ;
Με τους αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης από το 2008 και ένθεν, η χώρα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις δανειακές τις υποχρεώσεις. Ούτε εκείνες που είχαμε ως το 2009 (περίπου 350 δις) ούτε εκείνες που μας παραμένουν σήμερα. 
Λάθος συνταγή; Φυσικά. Εμείς την επιλέξαμε; Όχι, επιβλήθηκε ως προϋπόθεση των δανείων που θα διασφάλιζαν την "μη χρεοκοπία." Το καθεστώς "μη χρεοκοπίας" δεν εξασφαλίζει την ανάπτυξη, ούτε την έξοδο από την κρίση. Εξασφαλίζει όμως κάτι πολύτιμο: χρόνο ώσπου να έρθει η πραγματική λύση. 
Επιστρέφοντας στο αρχικό μας ερώτημα, πως θα βγούμε από την κρίση; Απαντώ: Όταν αποφασίσει η Γερμανία να "συγχωρέσει" ένα μεγάλο μέρος του χρέους μας. 

Γιατί να το κάνει αυτό; Αν σκέφτεται με βάση την λογική, ο μόνος τρόπος να σωθεί η Ευρωζώνη είναι να σωθεί και η Ελλάδα. Η ίδια λογική ισχύει και για την Πορτογαλία φυσικά όπου ένα ίδιο μνημόνιο έχει τα ίδια αποτελέσματα. 
Με βάση αυτή την σκέψη θέλει να λειτουργήσει η τακτική του Σύριζα. Ποιά είναι αυτή η τακτική; Τρίζουμε τα δόντια μας στους αντίπαλούς μας, δηλαδή σταματάμε για ένα διάστημα της αποπληρωμές των δανείων. Αυτή η κίνηση "μη πληρωμής" λειτουργεί ως "φόβητρο" - ότι θα διαλυθεί η Ευρωζώνη αν πέσει η Ελλάδα. Η ιδέα είναι να μπλοφάρουμε - δηλαδή να απειλήσουμε τους Γερμανούς με τον κίνδυνο της  χρεοκοπίας ώστε να τους "αφυπνίσουμε." Με αυτό το "διαπραγματευτικό" όπλο θα έρθουν στο τραπέζι της επαναδιαπραγμάτευσης και θα μας κάνουν και τα χατίρια μας συνάμα. 
Ας φανταστούμε την σκηνή: Με το φόβο μιας ελληνικής χρεοκοπίας, ο Γερμανός έρχεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με το κεφάλι σκυμμένο και με την ουρά στα σκέλια του. Ενδίδει (!), και μας δίνει εκείνα που ζητάμε. 
Αλλά τι κάνουμε αν η Γερμανία δεν διακατέχεται από λογική σκέψη; Όταν παίζεις πόκα, πιστεύεις ότι ο αντίπαλος ακολουθεί κάποιους κανόνες της λογικής. Υπάρχουν πολλοί σχολιαστές, όπως ο δικός μας Γιάννης Βαρουφάκης, που υποστηρίζουν ότι η Γερμανία πρέπει να πάρει το βραβείο Νομπέλ βλακείας. Αν είναι πράγματι έτσι, δεν υπάρχει μεγάλη ελπίδα. Τούτο σημαίνει ότι δεν σκέφτεται με βάση την λογική. Μια "τρελή" Γερμανία μπορεί να αφήσει την Ελλάδα να χρεοκοπήσει, παρά το γεγονός ότι την ίδια στιγμή πυροβολάει το πόδι της ή και το κεφάλι της. 
Σίγουρα υπάρχει κάτι το παράλογο στην επιμονή της Γερμανίας για την εφαρμογή της πολιτικής λιτότητας στην Ευρώπη. Υπάρχουν και δείγματα και από το παρελθόν που  τεκμηριώνει την άποψη ότι η Γερμανία είναι και  "τρελή." Για παράδειγμα, ξεκίνησε δυο παγκόσμιους πολέμους που εν τέλει τους έχασε. Γιατί να μην χάσει και τούτο, τον "τρίτο" πόλεμο, από βλακεία; 
Για να είμαι δίκαιος, ο Βαρουφάκης ξεχωρίζει τους έξυπνους Φρανκφουρτιανούς τραπεζίτες από τους "βλάκες" πολιτικούς του Βερολίνου. Άρα ας το δούμε λίγο αλλιώς. 
Αν εκείνοι που έχουν το πάνω χέρι στην Γερμανία είναι οι "βλάκες" πολιτικοί, τότε δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις κινήσεις τους στο μέλλον. Μπορεί δηλαδή, από βλακεία, να αφήσουν την Ελλάδα να χρεοκοπήσει, παρά το γεγονός ότι οι αναλυτές λένε ότι αυτό θα οδηγήσει στην διάλυση της Ευρωζώνης. Και γιατί όχι, αν δεν έχουν σκέψη ορθολογική; Ο βλάκας δεν είναι προβλέψιμος. 
Αν όμως το πάνω χέρι το έχουν εκείνοι με λογική σκέψη, (σχολή Φρανκφούρτης ας πούμε) έχουμε ένα άλλο τεράστιο θέμα που προκύπτει από την τακτική του Σύριζα. (Η τακτική της μπλόφας διατυπώθηκε από σημαίνοντα μέλη του μετά από το πρόσφατο συνέδριο τους). Θα μπορέσει η Γερμανία ποτέ να επιβραβεύσει την κίνηση πόκας από οποιοδήποτε κόμμα τύπου Σύριζα; Θα μπορέσει να αδειάσει τρία χρόνια "μνημονιακής" πολιτικής και "μνημονικών" κυβερνήσεων, αφήνοντας να κερδίσουν την παρτίδα εκείνοι που τους βρίζουν και που έκαναν και κάνουν τα πάντα να σταματήσουν οποιαδήποτε μεταρρύθμιση; 
Το αντίθετο: οι μόνοι που μπορούν να πείσουν ότι πρέπει να συγχωρεθεί ένα μεγάλο μέρος του χρέους είναι ακριβώς εκείνοι που προσπάθησαν να αποπληρώσουν τα χρέη. Τα επιχειρήματα θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι εκείνα που προτάθηκαν εν μέρη από την κυβέρνηση το 2010 - για ευρωπαϊκά ομόλογα, την χρήση της Ευρωπαϊκής Επενδυτικής Τράπεζας ως μοχλό ανάπτυξης κλπ. (Τούτα τα επιχειρήματα και οι προτάσεις για μια συνολική λύση του ελληνικού και ευρωπαϊκού προβλήματος επισημοποιούνται και κωδικοποιούνται σε πρόσφατο τους άρθρο οι καθηγητές κκ Βαρουφάκης, Γκάλμπρεϊθ και Χόλαντ.)
Αν δηλαδή η προσπάθεια επαναδιαπραγμάτευσης έρθει από όλους εκείνους που έκαναν ότι μπορούσαν να μη χρεοκοπήσει η χώρα, ίσως τότε η Γερμανία να μπορέσει να κάνει κάτι, επειδή θα "επιβραβεύσει" εκείνους. Αλλά να επιβραβεύσει ένα κόμμα σαν το Σύριζα, το βλέπω απίθανο, και ας είναι όσο βλάκες θέλετε. 
Αλλά ας πάμε σε ένα ακόμη θέμα: Για να παίξεις το παιχνίδι της απειλής, βάζεις έναν ολόκληρο λαό, μια χώρα, να παίξει πόκα έναντι σε ένα πανίσχυρο παίχτη. Με τι πιθανότητες επιτυχίας; Φίφτι-φίφτι;  Ο Σύριζα κάνει τον μάντη και προβλέπει το μέλλον και πιστεύει ότι η κίνησή της θα στεφθεί με 100% επιτυχία - έτσι διατυμπανίζει τουλάχιστον. Μπράβο προφήτες! Αν κάνουμε αυτή την κίνηση, λένε, τότε η άλλη πλευρά θα κάνει μια αναμενόμενη κίνηση. Αμ δε; Πόσα λάθη έχουν γίνει από άτομα που πιστεύουν ότι μπορούν να προβλέψουν το μέλλον; Πόσα λάθη από εκείνους που ήταν "σίγουροι" για τις κινήσεις του αντίπαλου;
Εκείνοι που βλέπουν την απειλή χρεοκοπίας (δια μέσω μιας προσωρινής στάσης πληρωμών) ως "σίγουρο διαπραγματευτικό χαρτί" μάλλον έχουν επηρεαστεί από τα σινεμά του Χόλιγουντ όπου ο φτωχός αλλά τίμιος αουτσάιντερ καουμπόης κερδίζει τον αστό τραπεζίτη, με μόνο όπλο με την εξυπνάδα και την ομορφιά του. 
Όμως βάζεις μια ολόκληρη χώρα σε τέτοιο παιχνίδι; Η αξία της "παρτίδας" στο πράσινο τραπέζι δεν είναι δέκα χιλιάδες δολάρια αλλά δέκα εκατομμύρια λαός. Και για να λέει ένα κόμμα ότι θα παίξω πόκα με το Γερμανό, πρέπει επίσης να προβλέψει και το τι θα γίνει αν χάσει το παιχνίδι. Δεν ακούγεται καμία συζήτηση για τις καταστροφικές για μας συνέπειες σε αυτή την περίπτωση. 
Έτσι έχουμε το εξής δίλημμα:
Αν είναι βλάκες οι Γερμανοί, μπορεί και να μας αφήσουν να χρεοκοπήσουμε. Μπορεί δηλαδή να μας κλείσουν το σπίτι, κατά την λαϊκή φράση, α λα Κύπρος, την ίδια στιγμή που γκρεμίζουν το δικό τους οικοδόμημα. Αν είναι έξυπνοι, δηλαδή διακατέχονται από ορθολογική σκέψη (rational thought) δεν θα επιβραβεύσουν ποτέ εκείνον που τους τρίζει τα δόντια. Αυτό θα σήμαινε ότι αδειάζουν εντελώς την ίδια την δική τους σκληρή πολιτική τόσα χρόνια τώρα. 
Άρα μονόδρομος η λιτότητα;
΄Οχι.
Πρώτον επειδή η άρση της πολιτικής αυτής έχει πολλούς υποστηρικτές μέσα στην Γερμανία, αλλά και στην Ευρώπη και φυσικά από τον ίδιο τον Ομπάμα. Ως και οι Κινέζοι γκρινιάζουν για την πολιτική λιτότητας στην Ευρώπη. 
Δεύτερον, επειδή πιστεύω ότι οι Γερμανοί τώρα πια ψάχνουν μια έξυπνη λύση για την άρση της λιτότητας στη χώρα μας. Πρέπει να βρούνε έναν τρόπο όμως οι πολιτικοί Μέρκελ και Σια να πείσουν τους ψηφοφόρους τους Γερμανούς πολίτες ότι η Ελλάδα πρέπει να σωθεί. Αλλά πως να το κάνουν αυτό όταν τόσοι Γερμανοί πιστεύουν το αντίθετο;
Τους έχουμε προσφέρει την "face saving" λύση.
Το κατοχικό δάνειο. 
Αν η ηγεσία της Γερμανίας μπορεί να πείσει τους ψηφοφόρους τους ότι η Γερμανία "χρωστάει" στην Ελλάδα, τότε αλλάζουν οι κανόνες του παιχνιδιού. Μπορεί να πούνε ότι θα ελαφρύνουν τα χρέη μας, όχι από φιλανθρωπία, όχι από σκοπιμότητα, όχι για να μας βοηθήσουν να ορθοποδήσουμε, ούτε ως ομολογία ότι η πολιτική λιτότητας απέτυχε. Μπορεί να πούνε ότι υπάρχει πραγματικό θέμα επιστροφής κατοχικού δανείου ύψους χ ή ψ και ότι παρά την θέλησή τους, το τάδε συνταγματικό δικαστήριο της "Κάτω Σαξονίας" αποφανθεί ότι χρωστάνε στην Ελλάδα πολλά δις. Έτσι, μετά τις εκλογές στην Γερμανία, πιστεύω ότι ο γερμανικός τύπος θα προετοιμάσει το έδαφος. Όλο και περισσότερο θα μιλάει για το κατοχικό δάνειο ώστε να μπει στο τραπέζι μιας συνολικής λύσης υπέρ ημών. 
Αλλά τούτη η λύση δεν θα προσφερθεί με τίποτα σε εκείνους που  θεωρούν τους πολιτικούς τους αντίπαλούς ως "προδότες." Λύση δεν μπορεί να έρθει από εκείνους που για ψηφοθηρικούς λόγους και μόνο είναι έτοιμη να παίξουν την χώρα ολόκληρη σε ένα επικίνδυνο παιχνίδι μπλόφας. Πρέπει να πούνε και τι θα γίνει αν χάσουν το "στοίχημα." 

* το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Οικονομική Επιθεώρηση