Νικος Παπανδρέου: Όνειρα θερινής δραχμής

Ας φανταστούμε ότι αποφασίζουμε να φύγουμε από το Ευρώ και να γυρίσουμε στη δραχμή. Τα αποτελέσματα θα ήταν καταστροφικά.  Όπως έχει γράψει και ο οικονομολόγος Γιάννης Βαρουφάκης, «η έξοδος από το ευρώ για μια ελλειμματική χώρα θα μας έστελνε στη νεολιθική εποχή πριν καλά-καλά το καταλάβουμε».

Και συνεχίζει: «Έστω ότι ο πρωθυπουργός ανακοίνωνε πως σήμερα το βράδυ θα κατέθετε κατεπείγον νομοσχέδιο στη Βουλή δημιουργίας νέου εθνικού νομίσματος. Σε είκοσι λεπτά θα είχαν στεγνώσει όλα τα ΑΤΜ καθώς όλοι θα γνώριζαν ότι το νέο νόμισμα θα υποτιμηθεί βάναυσα (σε σχέση με το ευρώ) μερικά λεπτά της ώρας μετά την δημιουργία του».

Δεν θα μπορέσουμε να δανειστούμε από το εξωτερικό. Οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι συντάξεις και οι επιδοτήσεις, αλλά και οι μισθοί των γιατρών, καθηγητών, του στρατού και της αστυνομίας θα καλυφθούν με υποσχέσεις, χαρτιά δηλαδή, ώσπου να ανακοινωθεί η «επιστροφή» στη δραχμή.

Τα δείγματα υπάρχουν: Στις πρώτες εκλογές του Ιουνίου «έκαναν φτερά» δισεκατομμύρια ευρώ από τις εγχώριες καταθέσεις, εν όψει πιθανής νίκης των «αντί-μνημονιακών» δυνάμεων και έξοδο από το Ευρώ. Το φαινόμενο των «ουρών» το είδαμε και στην Κύπρο.

Φυσικά σε περίπτωση μετατροπής του νομίσματος, η κυβέρνηση θα ήταν υποχρεωμένη να κάνει παύση στις πληρωμές των δανείων - αξίας περίπου 360 δις (150  κράτη της Ευρώπης συν ελληνικά ομόλογα (110 δις) που χρωστάμε σε ιδιώτες - Έλληνες και ξένοι). Σε δραχμή με υποτίμηση το έλλειμμα θα αντιστοιχούσε με τρις. Οι ελληνικές τράπεζες που κρατάνε στα χέρια τους τα ήδη κουρεμένα ελληνικά ομόλογα θα έβλεπαν το χαρτοφυλάκιό τους να μηδενίζεται. Εν ολίγοις, θα έκλειναν.

Το κράτος δεν θα έχει πρόσβαση στις χρηματαγορές και η φτώχεια θα είναι καθολική. Οι περισσότεροι θα καταριούνται την στιγμή που κηρύχθηκε η στάση πληρωμών.

Από την πλευρά τους, οι  επιχειρήσεις δεν θα μπορούν να τραβάνε χρήματα από το ανύπαρκτο πια τραπεζικό σύστημα. Χωρίς πρόσβαση πια σε δανεισμό – θα κλείσουν. (Ήδη σήμερα κλείνουν πολλές για αυτόν ακριβώς τον λόγο).

Ένας λόγος θεωρητικά που θα φεύγαμε από το Ευρώ είναι όχι μόνο για να «χρεοκοπήσουμε» και να μη χρωστάμε πια στους όποιους δανειστές (όπως και τα ταμεία μας) αλλά για να μπορούμε να υποτιμήσουμε το εθνικό μας πλέον νόμισμα. Λένε ότι η υποτίμηση θα ρίξει τις τιμές για τις εξαγωγές των προϊόντων μας και θα αυξήσει την ζήτηση στον τουρισμό. Συνήθως έτσι είναι. Θα είναι, λένε, ο τρόπος ανάπτυξης της «νέας» Ελλάδας.

Για να δούμε όμως και αυτό το επιχείρημα: Το εθνικό νόμισμα σε καθεστώς χρεοκοπίας δεν έχει καμιά σχέση με υποτίμηση ενός νομίσματος όπου η χώρα λειτουργεί σε ομαλές συνθήκες και έχει πρόσβαση σε δάνεια.

Χωρίς τραπεζική στήριξη, χωρίς τραπεζικές εγγυήσεις, χωρίς δάνεια, δεν θα μπορούν να κινηθούν οι επιχειρήσεις. Ως προς τον τουρισμό – ναι θα είναι φτηνός... αλλά με τι ποιότητα; Τι είδους φαγητά (ακριβά εισαγόμενα αλλά και ακριβά ντόπια) εφόσον το κόστος παραγωγής προϊόντων (εισαγόμενα λιπάσματα, ακριβότερο ρεύμα) έχει και αυτό ανέβει;

Πολλές επιχειρήσεις έχουν και δάνεια σε ξένο νόμισμα. Πως θα αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους αυτές;

Και αν τα κρατικά έσοδα είναι λιγότερα των εξόδων – που θα βρούμε να πληρώσουμε την διαφορά; Μα φυσικά θα κόψουμε δραχμές για να έχουμε να μοιράζουμε... Που είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε μια ακόμη υποτίμηση.

Τέλος, το κόστος για τα εισαγόμενα προϊόντα – δηλαδή τρόφιμα και φάρμακα και πετρέλαιο, και άλλα τόσα για την αγροτική παραγωγή – θα διπλασιαστεί ή και ακόμη θα τριπλασιαστεί ή τετραπλασιαστεί. Ο εισαγωγέας θα ζητάει κάθε μέρα περισσότερες δραχμές ώστε να καλύψει το ενδεχόμενο μιας επικείμενης υποτίμησης. Σήμερα, θα σου πει, θέλω δέκα χιλιάδες δραχμές για το εισαγόμενο φάρμακο. Ή μάλλον δώδεκα, για να πληρώσω την εισαγωγή... ή μάλλον δώσε δεκαπέντε χιλιάδες για να είμαι καλυμμένος. Και ούτω καθ έξης.

Θα μου πείτε – έχουμε τα παραδείγματα του Ισημερινού, της Αργεντινής και της Ισλανδίας.  Ναι, αλλά υπάρχουν τεράστιες διάφορές. Ο Ισημερινός σώθηκε επειδή έχει πετρέλαιο και το χρησιμοποίησε για να επιβιώσει. Χωρίς την τεράστια ζήτηση από την Κίνα που αγοράζει σχεδόν όλη την παραγωγή της σόγιας, μαζί με την τυχαία άνοδο τιμών σε άλλα της εξαγώγιμα προϊόντα, η Αργεντινή δεν θα είχε ξεπεράσει την κρίση. Τέλος,  η Ισλανδία πάντα διατηρούσε ένα θετικό πλεόνασμα εξαγωγών σε σχέση με τις εισαγωγές και τούτο πάει για την χρηματοδότηση του κράτους.

Εμείς, που θα βρίσκαμε τα έσοδα για να διατηρήσουμε τις βασικές κρατικές μας λειτουργίες αλλά και τις απαραίτητες εισαγωγές;

Σήμερα δεν έχουμε πρόσβαση στις αγορές, αλλά τις ανάγκες μας (έσοδα λιγότερα από έξοδα) τα καλύπτει η Τρόϊκα (με σκληρούς και απαράδεχτους όρους φυσικά).

Άρα το μεγάλο «όφελος» της επιστροφής της δραχμής – δηλαδή ότι θα είναι «φτηνές» οι εξαγωγές επειδή είναι φτηνό το εθνικό νόμισμα, θα εξανεμιστεί. Και χειρότερο, δεν θα έχει νόημα επειδή η οικονομία θα έχει καταστραφεί.

Ως προς το «ξεπούλημα» της χώρας – η φτηνή δραχμή θα σημαίνει ότι τα «φιλέτα» - ιδιωτικά και δημόσια – θα αρχίσουν να φεύγουν σε εξευτελιστικές τιμές. Τότε είναι που θα πουλιέται η Ελλάδα για ένα κομμάτι ψωμί.

Η λέξη «επιστροφή» δίνει την λαθεμένη εντύπωση. Και καλά κάνει ο κ, Αλαβάνος που αποφεύγει την λέξη αυτή όταν μιλάει για το σχέδιο Β. Θα πάμε σε ένα νέο καθεστώς – δεν θα επιστρέψουμε στην Ελλάδα της δραχμής όπως πριν το 2000.

Δραχμή = Τέλος.

Όμως μια υποτίμηση του Ευρώ θα είχε οφέλη. Να αυξήσουμε τις εξαγωγές μας και να προσελκύσουμε τον τουρισμό με ένα φτηνότερο Ευρώ - χωρίς τις καταστροφικές συνέπειες της «επιστροφής». Φτηνότερο Ευρώ όπως παίζεται το παιχνίδι στο παγκόσμιο επίπεδο δεν το βλέπω. Η Αμερική συνεχίζει να τυπώνει δολάρια ώστε να μείνει φθηνό το δικό της εθνικό νόμισμα και να προωθεί τα δικά της προϊόντα στο εξωτερικό. Η Κίνα κάνει το ίδιο και περισσότερο. Έτσι η αξία του Ευρώ σε σχέση με το δολάριο και το κινέζικο νόμισμα μένει ψηλά και τα ευρωπαϊκά προϊόντα και ο τουρισμός μένουν σχετικά ακριβά.  

Γι΄ αυτό κυκλοφορεί και η ιδέα ενός Ευρώ του νότου, δηλαδή ένα νόμισμα πιο «φτηνό» από το σημερινό Ευρώ.

Για να γίνει τούτο – δηλαδή ένα νέο νόμισμα με βάρος και υπόσταση που θα το παίρνουν στα σοβαρά οι αγορές - θα πρέπει να ενωθούν οι χώρες που ενδιαφέρονται (Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Ιρλανδία) αλλά και να εξασφαλίσουν υποστήριξη του νομίσματος αυτού, το νέου Ευρώ, από ένα μεγάλο και αξιόπιστο χρηματοπιστωτικό φορέα,  όπως είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Η «Τράπεζα του Νότου», άν θέλετε να την ονομάσουμε έτσι, είναι απαραίτητο εργαλείο ώστε να μπορεί να παρεμβαίνει στην αγορά, να αγοράζει ή να πουλάει σε καθημερινή βάση δις Ευρώ για να κρατάει την ισορροπία του νέου Ευρώ στα επίπεδα που χρειάζονται οι χώρες του Νότου ώστε να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα.

Τούτη τη στιγμή δεν υπάρχει τέτοιος φορέας στον ορίζοντα.   Ακόμη και άν οι χώρες του νότου την φτιάξουν από κοινού, το σχήμα δεν θα είναι αξιόπιστο, εφόσον θα προέρχεται από οικονομίες με τεράστια ελλείμματα.

Αυτό σημαίνει επιπλέον – δύσκολο να το φανταστούμε αλλά ας το προσπαθήσουμε – ότι θα δημιουργηθεί ένα τεράστιο σχίσμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μια μόνιμη αντιπαλότητα και τριβή γύρω από την αξία των δυο Ευρώ. Μια Ευρώπη δυο ταχυτήτων, δυο συμφερόντων, με τους «Βόρειους» να κερδίζουν πάλι την μάχη.

Γι’ αυτό η λύση πρέπει να είναι πανευρωπαϊκή. Να βρεθούν όλες οι χώρες εντός. Να πιέσουμε για φτηνότερο Ευρώ. Σημαντικό άλλωστε είναι να παραμείνουμε στο τραπέζι ώστε όταν τελειώσει ο «πόλεμος» της κρίσης να έχουμε και εμείς λόγο.

Προβλέπω έξοδο από το μνημόνιο όταν η Γερμανία αποφασίσει να χαλαρώσει το ζωνάρι στις χώρες του μνημονίου. Τη χαλάρωση των όρων του μνημονίου θέλουν, και το έχουν πει ανοιχτά, η Αμερική αλλά και η Κίνα.

Αυτή η «χαλάρωση» θα έρθει, πιστεύω, λίγο μετά τις γερμανικές εκλογές. 

*το άρθρο του Νίκου Παπανδρέου δημοσιεύθηκε στην Οικονομική Επιθεώρηση