Iδεολογίες, ιδεοληψίες και άλλα ψιλικά...

του Λευτέρη Μ.Καρχιμάκη
(ΛευΚα)

Ο Μακιαβέλι γράφει :" Έχω πεισθεί πως ο λόγος που οι άνθρωποι είναι άλλες φορές τυχεροί και άλλες άτυχοι, εξαρτάται από το αν η συμπεριφορά τους είναι προσαρμοσμένη στους καιρούς και σύμφωνη με την εποχή τους". Δεν γνωρίζω κατά πόσο αυτό ισχύει για τον κάθε άνθρωπο μεμονωμένα, αλλά είμαι πλέον πεπεισμένος ότι ισχύει για τις πολιτικές και κομματικές ιδεολογίες.

Πιο λαϊκά, θα έλεγε κανείς έχει ο καιρός γυρίσματα και, όπως έχει γράψει ο φίλος Νάσος Αμπουέλ, σε προηγούμενο άρθρο του, οι αρετές του σήμερα είναι τα μειονεκτήματα του αύριο. Έτσι, στην παγκόσμια πολιτική ιστορία, ανάλογα πάντα με την υφιστάμενη κατάσταση, παρατηρούμε ότι το μείγμα πολιτικής αλλάζει. Άλλοτε, η ιδεολογική γραμμή έχει ως στόχο την πόλωση και νοθεύεται με λίγα ψήγματα πραγματισμού, άλλοτε πάλι η κοινωνία έχει ανάγκη σταθερότητας και ομόνοιας. Τότε τα  συστατικά αλλάζουν, η πολιτική γίνεται η τέχνη του εφικτού και ο πραγματισμός συγκατοικεί με τα πολιτικά δόγματα.
Όποιος ηγέτης αποτύχει να πιάσει τον παλμό της κοινωνίας και να αλλάξει εγκαίρως την συνταγή, βγαίνει από την κούρσα της πολιτικής κυριαρχίας και εν τέλει περιθωριοποιείται.  Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι οι οι πολιτικοί ηγέτες θα άγονται και θα φέρονται από τον " άμουσον βοάς όχλον"! Ο πολιτικός ηγέτης, αν θέλει να εδραιώσει τη δική του κυριαρχία, οφείλει να προηγείται του λαού του, αλλά μόνο ένα δύο βήματα. Ειδάλλως, θα απορριφθεί ως ουτοπιστής και θα εξοβελιστεί στις σκιές του πολιτικού σκηνικού.
Σύμφωνα με την παραπάνω λογική, η δύση έχει περάσει από 4 στάδια ιδεολογικών μειγμάτων και πολιτικών κυριαρχιών.
Στάδιο πρώτο, η ακμή του Νεοφιλελευθερισμού :
 Κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου, Ευρώπη και Αμερική έπρεπε να προβάλουν το αντίπαλο δέος, στο κομουνιστικό μεγαθήριο. Ο νεοφιλελευθερισμός, η αυτορύθμιση και η ελεύθερη οικονομία, έβγαλαν την αριστερά εκτός παιχνιδιού και εδραίωσαν την κυριαρχία τους για δεκαετίες, με πολιτικούς όπως o Ρίγκαν στις ΗΠΑ και η Θάτσερ στην Αγγλία. Το πολιτικό μείγμα ήταν σχεδόν καθαρό, οι συμβιβασμοί λίγοι και, όποτε έγιναν, αναγκαστικοί.

Στάδιο δεύτερο, η ανάδειξη μιας "Νέας" Κεντροαριστεράς :
 Η Σοβιετική ένωση έχει καταρρεύσει, ο φόβος του κομμουνισμού έχει αρχίσει να απομακρύνεται και οι λαοί της Εσπερίας δυσανασχετούν με την όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων που επέφερε ο άτεγκτος νεοφιλελευθερισμός. Αυτό που είχαν ανάγκη οι τότε κοινωνίες, ήταν η εξισορρόπηση μεταξύ των τάξεων, η κοινωνική ευρυθμία και όχι ο επιπλέον ιδεολογικός ριζοσπαστισμός. Τα δεξιά κόμματα της Ευρώπης, αγκυλωμένα από την αυτοπεποίθηση της μακροχρόνιας πολιτικής κυριαρχίας, δεν κατάφεραν να συμβαδίσουν με τις επιταγές της εποχής τους.
Από την άλλη, μια νέα κεντροαριστερά αναδεικνύεται. Οι αριστεροί ηγέτες που έκαναν αισθητή την παρουσία τους στα μετά τον ψυχρό πόλεμο χρόνια, δεν τήρησαν μια σκληρή ιδεολογική στάση. Αντίθετα, έβαλαν πολύ νερό στο κρασί τους, "κλέβοντας" πολλά από τα ρούχα της δεξιάς. Οι νεοφιλελεύθερες δομές του συστήματος δεν άλλαξαν, αλλά ενισχύθηκε και διατηρήθηκε το κράτος πρόνοιας και ο κρατικός παρεμβατισμός στην οικονομία.  Πρωτεργάτης  της νέας αυτής κεντροαριστεράς ήταν ο Τόνι Μπλερ στην Αγγλία, ο οποίος εμφανίστηκε ως συνεχιστής ενός πιο light, κοινωνικού θατσερισμού. Ακόμα και οι πιο ιδεολόγοι Μιτεράν και Παπανδρέου, κατάλαβαν γρήγορα ότι η κοινωνία δεν ήταν έτοιμη για τις πιο ριζοσπαστικές ιδέες τους. Από την μια ο Γάλλος πρόεδρος δεν άργησε να εγκαταλείψει το σχέδιο της κρατικοποίησης των πάντων, ενώ ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1985 τοποθέτησε στην θέση του υπουργού οικονομικών τον ελάχιστα ιδεολόγο και πολύ περισσότερο πραγματιστή Σιμίτη. Παρόλα αυτά, οι τομές που έγιναν την εποχή αυτή οδήγησαν σε μία πιο φιλική προς την κοινωνία οικονομία, ενώ το κράτος αναδείχθηκε σε ισότιμο παίχτη στο επιχειρηματικό παιχνίδι. Ο ριζοσπαστισμός και οι καινοτομίες δεν έλειψαν, αλλά το οξύτατο πολιτικό αισθητήριο των ηγετών αυτών, τους επέτρεψε να τις προωθήσουν σταδιακά και λελογισμένα.
Έτσι, η "Νέα" κεντροαριστερά εγκαινίασε την δική της περίοδο κυριαρχίας, αφού κατάφερε να οδηγήσει τους λαούς πέρα από το πεπαλαιωμένο,  νεοφιλελεύθερο αδιέξοδο.

Στάδιο τρία, η κεντροδεξιά αντεπιτίθεται:
Η διαχείριση της εξουσίας φθείρει και στοχοποιεί τους κυβερνώντες. Οι πολίτες κουράζονται από τις μακρές περιόδους κυριαρχίας και δίνουν την ευκαιρία στην αντιπολίτευση να δώσει τα δικά της δείγματα γραφής. Έτσι, μια αρνητική ψήφος έδωσε την ευκαιρία στις κεντροδεξιές παρατάξεις να επανέλθουν στο προσκήνιο. Στις περισσότερες περιπτώσεις έχει προηγηθεί η αναδιάρθρωση των δεξιών παρατάξεων. Ο άκρατος νεοφιλελευθερισμός έχει εν πολλοίς αντικατασταθεί από τον κοινωνικό φιλελευθερισμό. Πράγματι, γίνονται προσπάθειες για την απεμπλοκή του κράτους από την οικονομία, αλλά διατηρείται το κατά τα άλλα "Σοσιαλιστικό" κράτος πρόνοιας. Η δεξιά μετακινείται προς το κέντρο και νικά κατά κράτος τις κυβερνητικά κουρασμένες και πλέον κουραστικές σοσιαλιστικές παρατάξεις  που έχουν αποδυναμωθεί από σκάνδαλα και την έπαρση της εξουσίας. Η κεντροδεξιά επανέρχεται δυναμικά και θέτει τις βάσεις για την αναγέννηση της. Η αριστερά είναι εγκλωβισμένη στην εσωστρέφεια και την προσπάθεια της δικής της αναγέννησης.

Στάδιο 4 "επιστροφή στις ρίζες" :
Η οικονομική κρίση ήρθε να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της πολιτικής. Ο χυλός στον οποίο είχε μετατραπεί το κέντρο, εξαιτίας των ελάχιστων διαφορών μεταξύ κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς, ξαναχάλασε. Οι δεξιές παρατάξεις έχουν πιο γρήγορα αντανακλαστικά και απορρίπτουν την απεχθή πλέον μεσότητα, επιστρέφοντας στις νεοφιλελεύθερες ρίζες τους. Τα συμφέροντα των αγορών βρίσκουν και πάλι χώρο για να διαβρώσουν την κοινωνική συνοχή, αφού οι επιταγές τους προηγούνται των ανθρώπινων αναγκών για παιδεία, υγεία κλπ... Την ίδια στιγμή, η αριστερά υιοθετεί μια ακραία αλλά πολλές φορές ανεύθυνη ρητορική. Σε μία εποχή που η πολιτική ψυχραιμία και η στοχευμένη σύγκρουση με τα συμφέροντα είναι απαραίτητη, οι "πολιτικάντικες" φανφάρες κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο.

Υποκειμενικά Συμπεράσματα :
Στις κρίσεις πάντοτε βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σταυροδρόμι, για αυτό και οι μεσοβέζικες λύσεις δεν έχουν μακρά περίοδο ζωής. Έτσι και σήμερα πρέπει να πάρουμε μια απόλυτη απόφαση χωρίς "ναι μεν αλλά", πάντοτε όμως βασιζόμενοι στον ρεαλισμό. Στα δεξιά βρίσκεται ένας σκληρός νεοφιλελευθερισμός και ένας σχεδόν καθωσπρέπει οδηγός, που προσφέρεται να μας δείξει τον δρόμο αλλά αρνείται να μας σώσει αν τα τέρατα των αγορών κάνουν την εμφάνιση τους. Από τα αριστερά υπάρχει ένας δρόμος που οδηγεί στην κοινωνική ισονομία, την ισοτιμία  και την δικαιοσύνη αλλά... οδηγός συνήθως δεν υπάρχει και αν υπάρχει, είναι κάποιος που δεν μας γεμίζει και πολύ το μάτι...
Η πολιτική όμως, νομίζω, αποτελεί το εργαλείο για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του πολίτη, όχι των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων που προωθεί ο στείρος φιλελευθερισμός. Η ευμάρεια του συνόλου θα πρέπει να είναι ο πρώτιστος στόχος κάθε κυβέρνησης και όχι, να φροντίζει κανείς για αυτήν παρεπιπτόντως. Για αυτό προβάλει επιτακτική η  ανάγκη ανάδειξης μιας νέας Σοσιαλδημοκρατίας.
Δεν μιλάμε βέβαια για αυτήν που ονειρεύτηκε ο ιδεαλιστής Μαρξ ούτε για το έκτρωμα της Σοβιετικής ένωσης. Μιλάμε για την επίτευξη μιας υψηλή παραγωγικότητας στον οικονομικό χώρο,κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης στον κοινωνικό και ουσιαστικής δημοκρατίας στον πολιτικό. Μιλάμε για μία δύναμη η οποία θα συγκρουστεί με τους κακώς έχοντες και κατέχοντες, θα ορθώσει τείχη ανάμεσα στις απειλητικές αγορές και τους λαούς και θα κάνει αισθητή την παρουσία της στον τραπεζικό τομέα, θέτοντας κανόνες για την ορθή λειτουργία του. Μιλάμε,τέλος, για μία σοσιαλδημοκρατία η οποία δεν θα εκχωρεί αλλά, ναι θα τολμήσω να πω, ακόμα και θα κρατικοποιεί θεμελιώδη δημόσια αγαθά όπως το νερό, η υγεία και η ενέργεια, δίχως βέβαια να τοποθετεί εμπόδια στην όποια ιδιωτική πρωτοβουλία.

http://dimorizodes.blogspot.gr