Ο Γρηγόρης Λαμπράκης θύμα του τρίκυκλου της Χούντας

Του Γιώργου Ρωμαίου*

Στις 7 το βράδυ η αίθουσα είχε γεμίσει με οπαδούς και φίλους της Επιτροπής Ειρήνης. Ανέμεναν τον κύριο ομιλητή, το συνεργαζόμενο με την ΕΔΑ βουλευτή Πειραιώς Γρηγόρη Λαμπράκη.

Την ίδια ώρα στο απέναντι πεζοδρόμιο είχε συγκεντρωθεί, οργανωμένα, ένα ετερώνυμο πλήθος υπό την «προστασία» ισχυρής δύναμης Χωροφυλακής.

Η τοπική ηγεσία της Χωροφυλακής είχε ενημερωθεί ότι κάποιοι «αντιφρονούντες» θα προκαλούσαν επεισόδια και κινδύνευε η ζωή του Λαμπράκη.

Άμεση και πρωτοφανής η κινητοποίηση. Δύναμη 180 ανδρών και αξιωματικών με επικεφαλής τον επιθεωρητή Χωροφυλακής στρατηγό Μήτσου, το διευθυντή της Αστυνομίας Ευθ. Καμουτσή, τον υποδιευθυντή Μιχ. Διαμαντόπουλο, τον διοικητή της Εθνικής Ασφάλειας Κ. Δόλκα και τους υπομοιράρχους Εμμ. Καπελώνη και Δ. Κατσούλη.

Με την εμφάνιση του Λαμπράκη και την έναρξη της ομιλίας θα αποδειχθεί ότι «αποστολή» της Αστυνομίας δεν ήταν η προστασία της συγκέντρωσης των φίλων της ειρήνης και του Λαμπράκη, αλλά η «περιφρούρηση» και «διευκόλυνση» της αντισυγκέντρωσης των αντιφρονούντων.

Στις 8 το βράδυ ο Γρηγόρης Λαμπράκης βγαίνει από το ξενοδοχείο «Κοσμοπολίτ» και διασχίζει με συνοδεία φίλων του τα λίγα μέτρα μέχρι την αίθουσα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος.

Τον χτυπούν στο κεφάλι

Ενώ βρισκόταν κοντά στην είσοδο δέχεται δύο γερά κτυπήματα στο κεφάλι, από δυο-τρεις νέους «αντιφρονούντες». Ο Λαμπράκης ζαλίζεται και οι αστυνομικοί παρακολουθούν τη σκηνή απαθείς…

Είναι το προοίμιο της τραγωδίας που θα ακολουθήσει δύο ώρες μετά.

Ο Λαμπράκης, υποβασταζόμενος, ανεβαίνει στην αίθουσα και αφού πέρασαν κάποια λεπτά για να συνέλθει άρχισε την ομιλία του και οι «αντιφρονούντες» το προγραμματισμένο έργο τους… Βροχή από πέτρες και κομμάτια από τις πλάκες του πεζοδρομίου, προς την αίθουσα της συγκέντρωσης με συνοδεία απειλών:

- Βούλγαρε Λαμπράκη, θα πεθάνεις!

- Προδότες, θα πεθάνετε όλοι!

- Θάνατος στον Λαμπράκη!

- Έξω οι Βούλγαροι!

Ο πετροπόλεμος και τα απειλητικά συνθήματα συνοδεύονταν με το γνωστό τραγούδι: «Τι ζητούν οι Βούλγαροι στη Μακεδονία…».

Το σκηνικό είναι καλά στημένο. Οι «αγανακτισμένοι» πολίτες έχουν ανάψει τις… μηχανές και με την ανοχή της Αστυνομίας είναι αποφασισμένοι για τα πάντα.

Όταν, μετά την έναρξη της ομιλίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, ο βουλευτής της ΕΔΑ Γεώργιος Τσαρουχάς πλησιάζει την αίθουσα, δέχεται ισχυρά κτυπήματα στο κεφάλι και μεταφέρεται αιμόφυρτος στο νοσοκομείο. Μπροστά στους αστυνομικούς συνέβη το επεισόδιο, αλλά ουδείς συλλαμβάνεται.

Η επίθεση με το τρίκυκλο

Η συγκέντρωση των φίλων της ειρήνης τελειώνει γύρω στις 10 το βράδυ. Ο Λαμπράκης και οι συνοδοί του βγαίνουν από την αίθουσα και βαδίζουν προς το ξενοδοχείο «Κοσμοπολίτ». Ο δρόμος είναι ελεύθερος, διότι είχε απαγορευθεί η κυκλοφορία… Όχι για όλους… Ένα μεγάλο τρίκυκλο με κουκούλα ξεκινά με ορμή από την οδό Σπανδωνή, πέφτει πάνω στον Λαμπράκη και φεύγει. Ο βουλευτής αιμόφυρτος στην άσφαλτο και η Αστυνομία παρακολουθεί, ως απλός θεατής, την αποχώρηση του τρίκυκλου.

Στο κουβούκλιο του τρίκυκλου διακρίνεται και κάποιος άλλος, με ένα ρόπαλο στα χέρια… Έπειτα από λίγα μέτρα πηδάει στο τρίκυκλο και ένα άγνωστο άτομο, το οποίο προσπαθεί να συλλάβει τον οδηγό. Τα «απρόβλεπτα» του καλοστημένου σεναρίου.

Είναι ο Μανόλης Χατζηαπαστόλου, ο επονομαζόμενος «Τίγρης». Οδηγός του τρίκυκλου ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και ο συνεργός με το ρόπαλο ο Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης μεταφέρεται στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, αλλά τα τραύματα στο κεφάλι ελάχιστες ελπίδες άφηναν και οι γιατροί γρήγορα σήκωσαν τα χέρια… Ξημερώματα Δευτέρας, 27 Μαΐου, κτυπούν πένθιμα οι καμπάνες. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης χάνει τη μάχη με τον θάνατο. Μια νέα σελίδα ανοίγει στην πολιτική ζωή της χώρας.

«Τροχαίο ατύχημα» κατά τη Χωροφυλακή

Η Χωροφυλακή έσπευσε να χαρακτηρίσει ως «αιφνίδια» την εμφάνιση του τρίκυκλου και τον τραυματισμό του Λαμπράκη ως «τροχαίο ατύχημα». Αυτή την εκδοχή θα υιοθετήσει και η κυβέρνηση, η οποία με τη συνεργασία της ηγεσίας της Χωροφυλακής θα επιχειρήσει, με όλα τα μέσα, να «κλείσει» την υπόθεση στο «τροχαίο».

Ο αρχηγός της Χωροφυλακής Βαρβουλάκης είχε αναλάβει να καθοδηγεί τους «δικούς» του και ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλιας τις πιέσεις προς τους δικαστές. Θα ανταμειφθεί με το αξίωμα του «πρωθυπουργού» στην πρώτη κυβέρνηση της Χούντας.

Οι δικαστές και οι τρεις δημοσιογράφοι

Οι έντιμοι δικαστές και τρεις δημοσιογράφοι θα «χαλάσουν» τα κυβερνητικά σχέδια. Το βράδυ της Παρασκευής, 24 Μαΐου, συγκαλείται σύσκεψη υπό τον εισαγγελέα Εφετών Μανδραπήλια. Μετέχουν ο αντιεισαγγελέας Εφετών Παύλος Δελαπόρτας, οι εισαγγελείς Πρωτοδικών Π. Αργυρόπουλος και Δ. Παπαντωνίου. Ιστορική η απόφαση. Παραδίδεται στον παριστάμενο ανακριτή του Γ’ Τμήματος Χρήστο Σαρτζετάκη η δικογραφία με τον χαρακτηρισμό «απόπειρα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως» (Λαμπράκη) και «επικίνδυνος σωματική βλάβη εκ προθέσεως» (αναφερόταν στον τραυματισμό από «αντιφρονούντες» του βουλευτή της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχά).

Ο Σαρτζετάκης είχε τη συμπαράσταση των ανωτέρων του στη Θεσσαλονίκη, αλλά την αντιπαλότητα των κυβερνητικών οργάνων και του Κόλλια. Στη Χωροφυλακή είχε επιβληθεί η μαφιόζικη «ομερτά». Τα στόματα κλειστά και στενή παρακολούθηση και παρεμπόδιση των δημοσιογράφων, που αντικατέστησαν τη Χωροφυλακή στην αναζήτηση των προσώπων και μηχανισμών που βρίσκονταν πίσω από το τρίκυκλο.

Με τον Γιάννη Βούλτεψη (της Αυγής) και τον Γ. Μπέρτσο (της Ελευθερίας), σε κλίμα απειλών και εκβιασμών, αποκαλύψαμε συνεργούς, διασυνδέσεις υπουργών και χουντικών με παρακρατικές οργανώσεις, των παρακρατικών με την κρατική εξουσία, οργανωτές των αντισυγκεντρώσεων και σημαντικές ενδείξεις για τους ηθικούς αυτουργούς.

Οι αποκαλύψεις των δημοσιογράφων

Το σενάριο της Αστυνομίας, το οποίο υιοθέτησε και η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή, ανετράπη μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο. Η δημοσιογραφική έρευνα αποκάλυψε.

Πρώτον: Η «αντισυγκέντρωση» είχε οργανωθεί από παρακρατικές οργανώσεις σε συνεργασία με την Αστυνομία.

Δεύτερον: Η ηγεσία της Αστυνομίας με δύναμη 180 ανδρών ουδέν έπραξε για να διαλύσει τους «αντιφρονούντες» και να προστατεύσει τον Γρηγόρη Λαμπράκη, ενώ είχε προηγηθεί ξυλοδαρμός του ίδιου του Λαμπράκη και του βουλευτή Γ. Τσαρουχά.

Τρίτον: Ουδεμία προσπάθεια έκανε η Αστυνομία για να συλλάβει τον δράση. Εάν ο Μανόλης Χατζηαπαστόλου, ο «Τίγρης», δεν πηδούσε στο τρίκυκλο, θα έμεναν άγνωστοι και οι «τελευταίοι τροχοί της αμάξης» μιας πολιτικής δολοφονίας, της οποίας οι ρίζες φθάνουν στη μετεμφυλιακή περίοδο και το παρακράτος.

Είναι χαρακτηριστικό και αποκαλυπτικό το σήμα του ΓΕΣ, της μεθεπόμενης ημέρας: «Οι υπό το προσωπείον των “Φίλων της Ειρήνης” κομμουνισταί, μετά την αποτυχούσαν προσπάθειαν εμφανίσεώς των εις Αθήνας διά της περιφήμου πορείας ειρήνης, εξεστράτευσαν εις Θεσσαλονίκην. Ούτω, εγκατασταθέντες, προχθές, εις κεντρικήν αίθουσαν και τοποθετήσαντες έξωθι ταύτης μεγάφωνα, ήρχισαν δια της εκφωνήσεως κομμουνιστικών συνθημάτων να προκαλούν. Ο λαός της Θεσσαλονίκης προκληθείς υπό των Ερυθρών πρακτόρων, έδωσε την απάντησίν του. Διότι είναι πλέον γνωστόν ότι σκοπός των δήθεν φιλειρηνιστών δεν είναι ο αγών δια την ειρήνην, αλλά η προπαγάνδα δια την συνθηκολόγησιν και την παράδοσιν εις τους επιβουλευόμενους την ελευθερίαν της χώρας μας ερυθρούς τυράννους».

Το κείμενο με ημερομηνία 24 Μαΐου –δυο μέρες μετά τη δολοφονική επίθεση- έφερε την υπογραφή του συνταγματάρχη Απ. Ζαλοχώρη, ο οποίος ήταν στρατοδίκης στον ΑΣΠΙΔΑ. Μετά το βασιλικό αντιπραξικόπημα του 1967 διέφυγε στο εξωτερικό και υποστήριξε ότι η χούντα έβαλε το όνομά του κάτω από το κείμενο, ενώ αυτός βρισκόταν σε άδεια…

Η «Επιχείρηση συσκότισης»

Μετά τη μία και μοναδική ανακοίνωσή της με την εκδοχή του «τροχαίου», η Αστυνομία ανέλαβε το έργο της «συσκότισης» και της απόκρυψης στοιχείων. Είχε την καθοδήγηση και την ενθάρρυνση του αρχηγού της Χωροφυλακής, στρατηγού Γ. Βαρδουλάκη, και των αρμόδιων υπουργών. Όχι μόνο δεν επιχείρησε οιαδήποτε έρευνα για την ανεύρεση ηθικών αυτουργών και συνεργών, αλλά και εκείνοι οι αξιωματικοί, οι οποίοι πολλά εγνώριζαν για τις παρακρατικές οργανώσεις, τους αρχηγούς τους και τα εκτελεστικά όργανα, κράτησαν το στόμα τους κλειστό.

Ο αντιεισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας

Έγραφε στην πρότασή του προς το Συμβούλιο Εφετών ο αντιεισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας:

«Από πλευράς αστυνομικών μαρτύρων ελάχιστα στοιχεία εισεκομίσθησαν εις την ανάκρισιν. Και αυτά τα ολίγα, ως και κάπως περισσότερα εκ των απολογιών των κατηγορουμένων προκύπτοντα, χάριν εις την υπεράνθρωπον και άκρως ευσυνείδητον προσπάθεια του ανακριτού. Διότι κατά το πλείστον οι μάρτυρες αστυνομικοί προκειμένου να καταθέσουν εις βάρος κατηγορουμένων αξιωματικών και μάλιστα προϊσταμένων και ανωτέρων και ανωτάτων, ως ήτο επόμενον και δι’ όσα εγνώριζαν σιγήν ασφαλείας, στοιήσαντες άλλωστε και προς το σύνθημα το δοθέν υπό του στρατηγού Μήτσου δια της προς τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου δηλώσεών του ότι εφ’ όσον η αστυνομία τελεί υπό κατηγορίαν απέχει πάσης ενεργείας προς υποβοήθησιν της Δικαιοσύνης εις την διαλεύκανσιν  του εγκλήματος».

Για τους έντιμους και ανεπηρέαστους δικαστές οι ενδείξεις των πρώτων ημερών και τα πρώτα στοιχεία της ταχύτατης προανάκρισης των συλληφθέντων από τον εισαγγελέα Παπαντωνίου ήταν αρκετά για να ανατρέψουν την αστυνομική εκδοχή του τροχαίου και να γραφτεί στο φάκελο ο τίτλος «ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΕΚ ΠΡΟΘΕΣΕΩΣ».

Ο ρόλος του Κ. Κόλλια

Δεν χρειάστηκαν πολλές ημέρες για να λάβουν οι πάντες το μήνυμα και πρώτος ο τότε εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλιας, ο οποίος πήγε στη Θεσσαλονίκη για να «περιορίσει» την ανάκριση και τις πολιτικές ζημιές.

Αφού διατύπωσε την άποψη ότι «δια της κατά του Λαμπράκη επιθέσεως επεδιώκετο το «στραπατσάρισμα» και όχι η «θανάτωσίς» του, ζήτησε να σχηματισθούν τέσσερις δικογραφίες και επιτακτικά ζήτησε από τον Σαρτζετάκη να περιορίσει τη δικογραφία στους φυσικούς αυτουργούς!

Και ακόμη ζήτησε για ενδεχόμενη προφυλάκιση αξιωματικών της Χωροφυλακής να υπάρχουν αποδείξεις ενοχής και όχι ενδείξεις!

Ο Χρήστος Σαρτζετάκης

Όταν έβγαινε από τη σύσκεψη με τον Κόλλια ο Σαρτζετάκης του θέσαμε το ερώτημα:

- Έχει τεθεί θέμα να σας αφαιρέσουν  τη δικογραφία;

Ο ανακριτής ύψωσε τον δείκτη και είπε:

- Δεν υπάρχει δικαστής ευεπίφορος εις τοιαύτας εισηγήσεις! Η δικογραφία, και αν ακόμη ήθελε ζητηθή, δεν θα δοθή!

- Ναι, αλλά… ψιθυρίζονται διάφορα πράγματα…

- Και ο δικαστής:

- Τίποτε, τίποτε! Το φρούριον είναι περιχαρακωμένον!

Οι παρακρατικοί

Από την ημέρα του δολοφονικού τρίκυκλου μέχρι το δικαστικό «κλείσιμο» της υπόθεσης Λαμπράκη, οι «παράπλευρες» πολιτικές «απώλειες» και εξελίξεις ήταν ραγδαίες και δραματικές.

Τα πρώτα στοιχεία της δημοσιογραφικής έρευνας έφεραν στο φως αδιάψευστα στοιχεία, τα οποία αποδείκνυαν ότι η δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη ήταν προσχεδιασμένη, ότι ήταν έργο του παρακρατικού μηχανισμού και ότι ο παρακρατικός μηχανισμός κινούνταν με άνωθεν εντολές και σε συνεργασία με την Αστυνομία.

Ο Σπύρος Γκοτζαμάνης, οδηγός του τρίκυκλου, ήταν μέλος και «εκτελεστικό όργανο» του Συνδέσμου Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Βορείου Ελλάδος. Πρόεδρος: Ξενοδών Γιοσμάς.

Ιδού η ταυτότητα, θεωρημένη από την Αστυνομία: «Ο Γκοτζαμάνης Σπύρος του Βασιλείου, κάτοικος Τριανδρίας, τυγχάνει αγωνιστής, αντικομμουνιστής, θύμα του πατρός του, σύνδεσμος και μέλος της καθ’ ημάς Οργανώσεως του Μαχητικού Τμήματος αυτόθι».

Στην ταυτότητα δεν αποκρύπτεται η ουσία της αποστολής. Γράφει:

«Σκοπός: Η υπεράσπισις της πατρίδος μας και του ελληνοχριστιανικού Πολιτισμού, μέχρι τελευταίας πνοής, παντού και πάντοτε και δι’ όλων των μέσων.

«Υποχρέωσις: Η ενίσχυσις των Σωμάτων Ασφαλείας οσάκις παρίσταται ανάγκη, δια την διατήρησιν της τάξεως και ησυχίας εις τον τόπο μας».

Ποιος ήταν ο Ξενοφών Γιοσμάς: Γερμανός αξιωματικός υπό τις διαταγές του σφαγέα των Εβραίων Θεσσαλονίκης Μαξ Μέρτεν. Το 1945 καταδικάστηκε σε θάνατο από το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων Θεσσαλονίκης. Είχε, όμως, διαφύγει στο εξωτερικό. Το 1947 επιστρέφει στην Ελλάδα για να λάβει μέρος στον εμφύλιο πόλεμο. Τον έκλεισαν στις φυλακές Επταπυργίου. Όρισε συνήγορο τον Δημήτριο-Τάκο Μακρή, υπουργό κυβερνήσεων ΕΡΕ. Το 1952 πήρε χάρη και αποφυλακίσθηκε.

Το 1957, παρ’ όλο που η καταδίκη του και οι νόμοι του το απαγόρευσαν, ίδρυσε την οργάνωσή του. Και έδωσε στον εαυτό του τον τίτλο «Οπλαρχηγός Εθνικής Αντιστάσεως». Και εξέδωσε μια εφημερίδα, με τον τίτλο «Εξόρμησις των Ελλήνων» – αλλά ήταν περισσότερο γερμανική παρά ελληνική, αφού ο τίτλος κοσμείται με τον γερμανικό σταυρό.

Την πρωτοχρονιά του 1963, όταν, στην Αθήνα, στα γραφεία της Επιτροπής Ειρήνης, ο Λαμπράκης έκοβε την πίτα, στην Τούμπα της Θεσσαλονίκης, στα «Έξι Γουρουνάκια» του Απόστολου Μπόνου, ο πρόεδρος του «Συνδέσμου Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Βορείου Ελλάδος» Ξενοφών Γιοσμάς έκοβε μια άλλη πίτα. Εκλεκτοί προσκεκλημένοι παρίσταντο στη σεμνή τελετή. Ένας από τους πιο εκλεκτούς ήταν ο στρατηγός Μήτσου. Επιθεωρητής Χωροφυλακής Βορείου Ελλάδος και με καλή σειρά στον πίνακα των υποψηφίων για το αξίωμα του αρχηγού της Χωροφυλακής.

Eκείνη την ίδια Πρωτοχρονιά, ο Γιοσμάς έβγαλε μια προκήρυξη και διεκήρυξε ότι και ηγέτες του λεγομένου Κέντρου θα ‘πρεπε προ πολλού να είχαν κλεισθεί στις φυλακές σαν πραγματικοί δωσίλογοι και εγκληματίες πολέμου, γιατί «φθάνουν και μέχρι τα πεζοδρόμια, σύμμαχοι με τους κομμουνιστάς».

Η προκήρυξη τελείωνε: «Μπρος στην κρίσιμη αυτή για τον ελληνικό λαό κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, και για την γενική τοιαύτη του κράτους, που οι παραπάνω είναι οι κυρίως υπαίτιοι και υπεύθυνοι, καλούμε τους αγωνιστάς και τα θύματα της Εθνικής Αντιστάσεως να βρίσκονται άγρυπνοι και σε επιφυλακή για να πατάξουμε, σε δεδομένη στιγμή, τους πάσης φύσεως εχθρούς του έθνους, και να σώσουμε και πάλι την αγαπητή μας πατρίδα από τον καινούργιο όλεθρο που της προετοιμάζουν…

ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΓΡΥΠΝΕΙΤΕ

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ

Ξενοφών Γιοσμάς

Οπλαρχηγός της Εθνικής Αντιστάσεως

Η συνάντηση με τον Γιοσμά

Συνάντησα, τότε, τον Γιοσμά, στο σπίτι του… Προσπάθησε να πάρει αποστάσεις από τα γεγονότα. Ο διάλογος:

-Η οργάνωσίς μου δεν είναι πραγματική. Είναι νόμιμο σωματείο και το καταστατικό του έχει εγκριθεί από το Πρωτοδικείο. Και δεν χρηματοδοτείται από πουθενά, όπως ο «Σύνδεσμος Εθνικοφρόνων Ελασιτών» του Καραγιάννη. Σκοποί του δικού μας Συνδέσμου είναι η επαγγελματική αποκατάσταση των μελών και η καταπολέμηση του κομμουνισμού και η συνεργασία με κρατικές υπηρεσίες. Αλλά η συνεργασία αυτή βασίζεται σε νομίμους εκδηλώσεις και ποτέ επί βάσεως βίας.

Σε ποιες «νομίμους εκδηλώσεις»;

-Τα μέλη του Συνδέσμου βοηθούν την Αστυνομία εις τας περιπτώσεις που το επιβάλλει το συμφέρον του Έθνους. Προσφάτως ήδη στην καταδίωξη του δράκου του Σέιχ Σου και κατά την παραμονή του στρατηγού Ντε Γκωλ στη Θεσσαλονίκη η Αστυνομία εκάλεσε πολλά μέλη του Συνδέσμου μας εις ενίσχυσίν της.

Ήταν παρών στα γεγονότα της 22ας Μαΐου. Αλλά δεν ξέρει κανέναν απ’ αυτούς που έκαναν τις βιαιότητες.

-Με χτύπησαν και μένα δυο φορές στο κεφάλι. Αλλά κάποιος είπε σ’ αυτόν που με χτυπούσε: «Άσ’ τον αυτόν, είναι δικός μας».

Έτσι ε;

-Βεβαίως! Είναι τρομερό να σκεφθεί κανείς ότι είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται τέτοιες βιαιότητες για πολιτικούς σκοπούς! Η οργάνωσίς μας καταπολεμεί τον κομμουνισμό με την πειθώ και όχι με τη βία. Και μετά από αυτά τα επεισόδια πιθανόν να αναθεωρήσω και την όλην στάσιν μου.

Και ο Γκοτζαμάνης;

-Μόλις τον Ιανουάριο τον εγνώρισα. Το μόνο που ξέρω γι’ αυτόν είναι ότι είναι ένας τύπος μέθυσου.

Ο Εμμανουηλίδης;

-Δεν τον ξέρω ούτε κατ’ όψιν. Σας λέω ότι δεν είχα ιδέα ότι επρόκειτο να γίνουν όλα αυτά.

Στον κύκλο του, ο Γιοσμάς άρχισε να διαδίδει ότι οι εντολές για το έγκλημα «πέρασαν πάνω από το κεφάλι του» χωρίς ο ίδιος να ενημερωθεί για τον ρόλο, που θα έπαιζε εκείνο το βράδυ ο Γκοτζαμάνης. Και έλεγε ότι ο ίδιος έπαιρνε τις αποφάσεις για την ενίσχυση της αστυνομίας, όταν θεωρούσε ότι «παρίσταται ανάγκη διά την διασφάλισιν της τάξεως» και όταν αυτό εξυπηρετούσε «τον αντικομμουνιστικόν σκοπόν του Συνδέσμου». Αλλά πολλές φορές η αστυνομία χρησιμοποιούσε μέλη του Συνδέσμου και χωρίς να συνεννοηθεί μαζί του, όπως στην περίπτωση του Ντε Γκωλ, οπότε ο ίδιος είχε «διαφωνήσει».

Η καθοδήγηση των παρακρατικών

Ο Γιοσμάς μας οδήγησε στον πυρήνα του παρακράτους, στην περίφημη Υπηρεσία Πληροφοριών του υπουργείου Προεδρίας, την οποία διηύθυνε το στέλεχος του ΙΔΕΑ στρατηγός Γωγούσης με καθοδηγητή τον Γεώργιο Γεωργαλά.

Από προσωπική έρευνα βρήκα το αρχείο του Γραφείου Βορείου Ελλάδος. Προϊστάμενος ήταν ο απόστρατος ταγματάρχης Χρήστος Κωστάκος.

Σε μια από τις εκθέσεις προς τους προϊσταμένους του ο Κωστάκος έγραφε:

«Ο Σύνδεσμος Εθνικοφρόνων Ελασιτών ιδρύεται το 1947 εις Θεσσαλονίκην, αλλά μετά εν έτος περιέπεσεν εις αδράνειαν σχεδόν αυτοδιαλυθείς. Ολίγους μήνας προ των εκλογών της 29ης Οκτωβρίου 1961 παρουσιάσθη εκ νέου εις το προσκήνιον δια μιας συγκεντρώσεως εις κινηματοθέατρον της Θεσσαλονίκης. Ο πρόεδρος του Συνδέσμου τηρεί στενήν επαφήν μετά του Επιθεωρητού Χωροφυλακής στρατηγού κ. Μήτσου, υπό του οποίου ενισχύεται οικονομικώς και ηθικώς, εχρησιμοποιήθη δε ποικιλοτρόπως κατά την προεκλογικήν περίοδον»¨.

Ο ίδιος ο Μήτσου υπερηφανευόταν μετά τις εκλογές ότι έλαβε 2.500 τηλεγραφήματα «φίλων του» που του έλεγαν ότι εψήφισαν ΕΡΕ «προς χάριν του». Αποφασιστική συμβολή στις εκλογές βίας και νοθείας του 1961.

Στα έγγραφα Κωστάκου περιγράφεται η κινητοποίηση των «υφ’ ημών ελεγχομένων συλλόγων» (παλαιοπολεμιστικών, φοιτητικών, εργατικών, «Εθνικοφρόνων Ελασιτών», «αντιστασιακών» κ.λπ.) και σημειώνεται με υπερηφάνεια ότι σε μια περίπτωση «επετεύχθη όχι μόνον η αποτυχία των αποπειραθεισών συγκεντρώσεων, αλλά και ο ξυλοδαρμός απάντων των εξ Αθηνών αφιχθέντων και τοπικών φοιτητικών παραγόντων».

Ύστερα από συνεννόηση με τον υπουργό (Βορείου Ελλάδος) Μανέντη, με τον Χολέβα ( Σημ. Γενικό Γραμματέα του υπουργείου με παρασκηνιακό ρόλο στα γεγονότα της Θεσσαλονίκης) και με τον διοικητή του τοπικού κλιμακίου της ΚΥΠ, η υπηρεσία αυτή «ανέλαβεν υπευθύνως τον χειρισμόν του θέματος της Νεολαίας», με κεντρικό άξονα την ΕΚΟΦ, που «ηλέγχετο υπό του κλιμακίου της ΚΥΠ, ήτις και κατέβαλλεν εις την οργάνωσιν  ταύτην μηνιαίαν οικονομικήν ενίσχυσιν δια την συντήρησιν των γραφείων και λοιπών εξόδων της». Σε μια από τις εκθέσεις, αναλύεται ένα σχέδιο για τη διάλυση φοιτητικής συγκεντρώσεως με τη μέθοδο των αντισυγκεντρώσεων. Αναφέρεται «εν συμπεράσματι» ότι «επήλθε πλήρης συντονισμός ενεργειών». Και, για να μη μείνει καμιά αμφιβολία σχετικά με το ότι η υπηρεσία λειτουργούσε ευρύθμως, ο Κωστάκος προσθέτει:

«Άπασα η προεργασία ετέθη υπό την έγκρισιν του Υπουργού Βορείου Ελλάδος και του κ. Γενικού Γραμματέως του Υπουργείου, υλοποιήθη δε τη βοήθεια των υφ’ ημών ελεγχομένων φοιτητικών συλλόγων».

Αλλά και για τους ηγήτορες της Χωροφυλακής δεν πρέπει να μείνει καμιά αμφιβολία:

«Ανασυστήσαμεν τον Σύνδεσμον Εθνικοφρόνων Ελασιτών Μακεδονίας – Θράκης, όστις ευρίσκετο εν διαλύσει  από του έτους 1950.Αι απόψεις μας επί του Συνδέσμου τούτου και ειδικώτερον δια το διοικητικόν συμβούλιον, εξετέθησαν εις την υπ’ αριθ. 710/4-1-1962 απόρρητον προς υμάς αναφοράν μας, η οποία συνετάγη κατόπιν απολύτου συμπτώσεως γνωμών του υπουργού Βορείου Ελλάδος, του Γενικού Γραμματέως του Υπουργείου, του Επιθεωρητού Χωροφυλακής κ. Μήτσου και του διοικητού Γενικής Ασφαλείας κ. Καμουτσή».

Η γέννηση του Παρακράτους

Η γέννηση και εγκαθίδρυση του Παρακράτους, επισήμως πλέον, χρονολογείται αμέσως μετά τις εκλογές του 1958, όταν η ΕΔΑ αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση. Οι ρίζες φθάνουν πολλά χρόνια πίσω.

Όπως αποκάλυψε ο θεωρητικός της δικτατορίας δημοσιογράφος Σάββας Κωνσταντόπουλός ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής κάλεσε δέκα πρόσωπα: δημόσιους λειτουργούς, πολιτικούς και δημοσιογράφους για να συζητήσουν το πώς θα αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της «κομμουνιστικής απειλής». Αποφασίστηκε να συγκροτηθεί «αφανής επιτροπή» «δια την παρακολούθησιν, την θεωρητικήν και την πολιτικήν του κομμουνιστικού προβλήματος».

Ο Κωνσταντόπουλος συνεχίζει: «Εις την επιτροπήν εκείνην έτυχε να γνωρίσω δια πρώτην φοράν τον ήδη πρωθυπουργόν κ. Γ. Παπαδόπουλον ( οι αποκαλύψεις έγιναν το 1968) και να εκτιμήσω την σκέψιν του. Μετείχεν εις αυτήν ως αξιωματικός. Ο μακαρίτης καθηγητής εις το Εθνικόν Πολυτεχνείον Άγγελος Προκοπίου, μέλος και αυτός της επιτροπής, είχε πει περί του Παπαδόπουλου:

-Το μυαλό αυτού του αξιωματικού είναι ξυράφι. Είμαι βέβαιος ότι ο Παπαδόπουλος θα παίξει κάποτε πρώτον ρόλον».

Ο Κωνσταντόπουλος, συνεχίζοντας τις αποκαλύψεις, τονίζει ότι ο Παπαδόπουλος «από το 1956 ήτο ο ιθύνων νους της Επαναστάσεως του 1967» και ότι «από το 1956  εργάζεται για την κατάργηση ολόκληρης της «παρηκμασμένης» πολιτικής ηγεσίας».

Από την «αφανή επιτροπή» προέκυψε η Υπηρεσία Πληροφοριών του υπουργείου Προεδρίας Κυβερνήσεως. Επικεφαλής τοποθετήθηκε ο κινηματίας του ΙΔΕΑ και στενός συνεργάτης του Παπαδόπουλου στρατηγός Νικόλαος Γωγούσης. Καθοδηγητής ο «σοβιετολόγος» Γεώργιος Γεωργαλάς. Κομμουνιστής από τα 15 του ήταν, μετά τον Εμφύλιο, εκφωνητής της ελληνικής εκπομπής του ραδιοφωνικού σταθμού της Βουδαπέστης. Άλλαξε στρατόπεδο μετά τη σοβιετική επέμβαση στην Ουγγαρία το 1956.

Ο Γεωργαλάς ήταν εισηγητής των αντισυγκεντρώσεων ως αποτελεσματικότερο μέσο «εξουδετέρωσης των συγκεντρώσεων των κομμουνιστών». Στην εισήγησή του τονίζονταν: «Έγκαιρος ενημέρωσις της διοικήσεως επί των προγραμματισμένων περιοδειών βουλευτών της ΕΔΑ προς λήψιν αποτελεσματικών και συντονισμένων μέτρων αντιμετωπίσεως και ματαιώσεως των επιδιωκομένων σκοπών… Επιπλέον ενδείκνυται η προετοιμασία και η οργάνωσις εκδηλώσεων αποδοκιμασίας των βουλευτών της ΕΔΑ υπό ομάδων καταλλήλων προσώπων»!

Το «τρίκυκλο της χούντας»

Η δολοφονία του Λαμπράκη ήταν ένας κρίκος, μια «προπαρασκευαστική ενέργεια» στην πορεία προς την δικτατορία. Ένα μήνα πριν ο στρατηγός Καρδαμάκης είχε ενημερώσει τους Αμερικανούς ότι, με πρωταγωνιστή τον Γ. Παπαδόπουλο, ομάδα αξιωματικών σχεδίαζε πραξικόπημα για να αποτρέψει την προβλεπόμενη νίκη της Ένωσης Κέντρου στις επόμενες εκλογές.

500.000 λαού στην κηδεία

Οι χουντικοί περίμεναν εξέγερση της Αριστεράς μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη. Θα ήταν το πρόσχημα για να προχωρήσουν στο πραξικόπημα, που είχαν από καιρό σχεδιάσει. Η τότε ηγεσία της ΕΔΑ αντιμετώπισε  τη μεγάλη λαϊκή αντίδραση με ψυχραιμία και υπευθυνότητα. Η κηδεία του Λαμπράκη, στην οποία μετείχαν 500.000 πολίτες, ήταν απόλυτα ειρηνική.

Η δολοφονία του Λαμπράκη έκλεισε δικαστικά στις 30 Δεκεμβρίου 1966. Όλοι οι αξιωματικοί Χωροφυλακής απηλλάγησαν. Καταδικάστηκαν μόνον οι παρακρατικοί Γκοτζαμάνης, για θανατηφόρα βλάβη και Εμμανουηλίδης για απλή συνέργεια.

Από τις πρώτες πράξεις της Χούντας ήταν η απελευθέρωσή τους και η σύλληψη του Χρήστου Σαρτζετάκη. Μετά λίγους μήνες θα του κάνω «παρέα» στον Κορυδαλλό.

Ο Χρήστος Σαρτζετάκης θα εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Η Δίκη του ΑΣΠΙΔΑ

Ενάμιση μήνα πριν κλείσει η υπόθεση της δολοφονίας του Λαμπράκη άρχιζε η δίκη «κεκλεισμένων των θυρών» της σκευωρίας του ΑΣΠΙΔΑ, ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας που «φιλοτεχνούσε» η Χούντα. Μετά 100 μέρες το Στρατοδικείο, με την απόφασή του, θα «απαλλάξει» με καταδικαστικές αποφάσεις, το Στράτευμα από τους δημοκρατικούς αξιωματικούς. Ήταν 16 Μαρτίου 1967. Μετά 45 μέρες η Ελλάδα μπήκε στο «γύψο» του Παπαδόπουλου.

Η δολοφονία Λαμπράκη ήταν καταλύτης πολιτικών εξελίξεων. Ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής παραιτήθηκε μετά ένα μήνα. Στις εκλογές του Νοεμβρίου η Ε.Κ. υπό την ηγεσία του Γ. Παπανδρέου κερδίζει τις εκλογές. Ακολουθεί ο θρίαμβος του Φεβρουαρίου 1964, η σύγκρουση με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, η αποστασία και η προκήρυξη εκλογών για τον Απρίλιο… μετά τα τανκς.

 

——————————–

*Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΙΟΣ είχε καλύψει, ως απεσταλμένος των εφημερίδων ΤΟ ΒΗΜΑ και ΤΑ ΝΕΑ τα δραματικά γεγονότα της Θεσσαλονίκης του 1963.

Είναι συγγραφέας του τετράτομου έργου «Η Περιπέτεια του Κοινοβουλευτισμού 1844-2009», «Η Ελλάδα των Δανείων και των Χρεοκοπιών» και «Από τον ανήλικο Όθωνα στην Καγκελάριο Μέρκελ – 180 χρόνια παρουσίας των Γερμανών στην Ελλάδα». Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη.

Πηγη .matrix24.gr